AYTAM - Basında AYTAM

Önceki yazılarımda “Eğer bugünden titizlik göstermezsek, doğup büyüdüğümüz veya kendimizi oralı hissettiğimiz şehrimizi, her gelen yönetici kendi kafasındaki şablona göre dönüştürmeye başlarsa ileride bizim diyebileceğimiz bir şehrimiz kalmayabilir” demiştim.
Bu tezimde ısrardayım.
Zira biz insanlar farklı farklıyız.
Birimizin baktığı noktadan bakmaz bir diğerimiz.
Her insanın olaylara farklı yaklaşımı, algılayışı, farklı niyeti olabilir.
Bu gün şehrimiz tertemiz yolları, çiçekli bulvarları ile hoş bir görünüme sahip.
Seçilen kişilerin eğitim durumları, şehircilik bilgileri, bakış açıları çok önemli.
Hayatında bir ağaç dikmemiş, saksıda bir dal çiçek yetiştirmemiş birisi ile ağacın, bitkinin önemini kavrayan arasında dağlar kadar fark olduğu gibi, şehrin dokusunu iyi bilen, sadece bugünü değil en az elli yıl sonrayı hesap ederek şehrini o günlere hazırlamayı hedef seçen ile salt günü kurtarmaya çalışan arasında da dağlar kadar fark vardır.

İşte bu sebeple biz seçmenler öncelikle seçeceğimiz insanları iyi araştırmak durumundayız.
Elimize dört-beş yılda bir verilen mührü basmadan önce araştırma yapmamız şart. Bu apayrı bir yazı konusu olduğundan detaya girmiyorum.

Yine önceki yazımda “Afyonkarahisar’da kentsel dönüşüm için gönlümden geçenler nedir onu da yazacağım” demiştim.
Hayalimdeki Afyon’u yazmadan önce AYTAM (Afyonkarahisar Yerel Tarihi Araştırma Merkezi) kurucusu, avukat Sayın Kadir Daylık’tan gelen iki mektubu buraya taşımak isterim.

Çocuk Bahçesi nerede?

Fahrettin Kiper’in 1945 yılında yayımladığı “Afyon Karahisar Valilik Notlarımdan Birkaç Hatıra” isimli kitabından naklediyorum:

“Vilayette, iktisadi, içtimai, idari yollarda gerekli bularak kararlaştırdığım işler arasında Afyon Kenti için başlıbaşına bir bölüm ayırmıştım. Bu yoldaki maksatlarımdan ikisini şimdi arz edeceğim:
Biri; şehir ahalisi ve çocuklarının içtimai ve medeni terbiye noktasından yükseltilmesine çalışılması, ikincisi de şehrin İstanbul İstasyonuna doğru yürütülmesi ve bu sahanın imar bölgesi haline konulması idi. Bu saha layık iken o vakit itibar görmüyordu.
Birinci maksat için halkta ve çocuklarda iyi duygu ve iyi şeylere karşı sevgi uyandırmak sebeplerini hazırlamağı düşündüm. Necabet ve fazilet ancak bu güzel hislerle beslenebilirdi. İyi duyguya ve iyiyi sevmeğe en ziyade kaynak olabilecek şeyler de bahçeler, çocuk oyun ve oyuncak yerleri, sinemalar, tiyatrolar gibi eserler olduğu cihetle Afyon’da bunlardan mümkün olabilenlerin kurulmasına çalıştım.
Afyon’da çocuk doğumu bereketlidir. Buna göre de onları korumak, kayırmak gereklidir. Önce mahalle arasında, Yukarı Pazar’a giden cadde üzerindeki bahçe Belediye’ce açıldı, bu halka açılan ilk bahçedir. Asıl çocuk bahçesini Hükümetten istasyona giden yolun sağ yanında ve şimdiki vali evi arsasının yakınında seçmiştim. Sebebi, yukarıda yazdığım imar sahasını gerçekleştirmek, çocuk eğlenmelerini ve toplanmalarını göz önüne getirmekti.

Bahçenin yeri sevgili Milli Şefimiz İsmet İnönü’nün (Başvekil bulunuyorlardı) buyruklarıyla tahsisen çocuk bahçesine Vakıflar İdaresi’nden verilmiş ve satın alınan komşu küçük parçalarla muntazam şekle sokulmuştu. Bahçenin uzunluğu ikiyüzelli, genişliği doksan metreydi. Tanzime 1928 Ağustosunda başlanmış 1930 senesinde ikmal edilmiştir. Ödenen yer bedelleri de içinde olmak üzere Hususi Muhasebe’den yapılan bütün masraf onbin lirayı geçmemiştir. Bahçenin onarılmasında Mahbusların çok emeği geçmiştir. Yerlerin, çimenlerin düzenlenmesi, türlü ağaçlar ve çiçekler, Fransa’dan getirilen çeşitli güller itina ile yaptırılmış havuzlar, Amerikan sistemi kurulmuş oyun ve jimnastik aletleri ve kum havuzları akşamları toplantıları kolaylaştırarak hem Şehre medeni bir değişiklik vermiş, hem de halkın ve çocukların ruhi inceliklerini okşamıştı”

Değerli Dostlar;
1928 yılında yapımına başlanıp 1930 yılında tamamlanan bu çocuk bahçesine şimdi ne oldu? Yeri neresidir; bilen var mı?

Örnek Fidanlığına ne oldu?

Fahrettin Kiper’in 1945 yılında yayımladığı “Afyon Karahisar Valilik Notlarımdan Birkaç Hatıra” isimli kitabından naklediyorum:

“Vilayet arazisinin yüksek kabiliyetine karşı meyvecilik yok denilecek haldeydi. Düşük kalitedeki yerli bağlar ise floksra korkusundan tehlikeli durumda bulunuyordu. Afyon’da ileri gelenlerden Tiryakioğulları’nın istasyon yanında, Koçzade’nin şimdiki fidanlık yakınında merakla yetiştirilmiş özel birer bahçesi, İnas Köyü’nden Hancızade Hüsnü Ağa’nın; Anbanas Köyü’nde Belediye Reisi rahmetli Halil Ağa’nın ve daha bunlara benzer mahdut zevatın aşılı ağaçlı ev ve bahçeleri vardı. Kazaların durumu da aşağı yukarı böyle idi.

Bildirdiğim geriliğe karşı genel fidanlık kurulmasından becitli bir iş olamazdı. Vakit geçirilmedi. Hususi Muhasebe’nin malı olup kentin beş kilometre kadar uzaklığında ve Sandıklı şosesi üzerinde bulunan bir tarladan işe başlandı; etrafı satın alındı, yüz dönümlük fidanlık kuruldu. 1928 senesinde faaliyete geçildi. Fidanlık yerinin seçilmesinde o civardaki Erkmen, Çakır, İnas gibi Köyler halkının meyve ve bağcılıktaki alışkanlıklarının ve ağaçlarının düşman tarafından Milli Mücadele’de tamamen mahvedilmiş olması ve kendi arazileri olmadığından Afyonluların yerlerinde ziraat yapmakta bulunmaları gibi düşüncelerin yeri vardı. Nasıl ki bu köyler halkından çokları fidanlıkta amelilik yapmışlar, kendileri için bolca fidan ve çubuk almışlar ve bu yüzden bir derece ilerlemişlerdir. İçlerinden iyi bahçıvanlar da yetişmiştir.

Şu kadar ki fidanlık kurulan arazinin suyu yoktu. Dereden santrfuj tulumbayla çıkarılan su yetmiyordu. Bir taraftan akarsu getirilmesine diğer taraftan da büyük çapta kuyu açılmasına kalkışıldı ve çok uğraşıldı. Nihayet o zaman tahrirat kâtibi olan Ali Efendi’nin bağı eteklerinde topraktan altı metre aşağıda yapılan bentle toplanan sular biriktirme havuzuna getirildi. Aynı zamanda derin ve geniş bir de kuyu açıldı. Bu kuyunun açılışı bizim için bir tecrübe ve istifade sebebi olmuştur. Çünkü getirilen kuyucular, kuyuyu dibinden örmeğe başlayarak duvarı ağzına doğru çıkarmaya çalışıyorlardı. Yukarıdan kayan ve düşen topraklarda içerisindeki ameleyi tehlikeli durumlara sokuyordu. Nihayet evvelce şimendöfer yollarında çalışmış Şükrü isminde bir usta ele geçti. Babasıyla birlikte çalışan Şükrü Usta kuyuyu ağzından aşağıya doğru çenber halinde örerek vücuda getirdi.
Fidanlık büyük ölçüde fayda temin eylemiştir. Hemen her türlü iyi cins meyve ağaçlarının çeşitli fidanları ve aşıları dağıtılmıştır. 35 cins üzüm asması üretilmiş ve her sene onbinlerce çubuk dağıtılmıştır. Fidanlık Vilayet meyveciliğinin ve üzümcülüğünün temelini kurmuştur.”

1928 yılında tesis edilmiş bu fidanlığa şimdi ne oldu? Ben biliyorum, yazık oldu.” diyor değerli Av. Kadir Daylık bey.

Üstelik mektubunu “Devam edeceğim, sevgiyle kalınız.” Diyerek bitiriyor.
Demek ki kaybolan nice değerler var, sırası ile ortaya çıkaracak Kadir bey.

İşte tam da bu noktada ben de diyorum ki Afyonkarahisar’ımız eğer bir kentsel dönüşüme tabii olacaksa bizler ve bizlerden sonra bu şehirde yaşayanlar, bir zamanlar burada şöyle bir yer vardı acaba şimdi ne oldu diye sorular sormayalım.

Doğallığı bozmadan, benlik kaygısına kapılmadan, tarihe saygısızlık etmeden, rant hesabı gütmeden, oy kaygısına girmeden bir şeyler üretmek gerek.

1965 yılında yaşadığım Afyonkarahisar ile bugün yaşadığım Afyonkarahisar arasında dağlar kadar fark var.
Bana bu şehri sevdiren eski yıllardaki hali idi. O samimi, bizden görünen sıcacık yüzü…

Başkanımızın bir zamanlar “Afyon bir dünya kenti” dediği bir demeci anımsıyorum. …
Dünya kenti olmak şehrin kalbine kocaman binalar dikmek midir?
Üstelik şehrimizin deprem bölgesinde olduğu biline biline…

Hayalimde Kalemizin oturduğu tüm alanın ki şehrimizin kalbi burada atar, tamamen eski haline dönüştürülmesi var.Şehrin bu kısmı trafiğe kapalı olmalı. Otantik hava korunmalı.

Resmi kurumlar başka yerlere kaydırılmalı…Bu kaydırma yapılırken kurumların biri şehrin bir ucunda diğeri başka bir ucunda olmamasına, vatandaşın tüm kurumlara yürüyerek kolayca ulaşabileceği, birbirine yakın oldukları bir yer seçilmeli.Uydukent ile mezarlık arasındaki boş alan tüm kurum binalarına yetecek gibi görünmekte gözüme. Elbette kooperatifler kısa sürede buraları doldurmaz ise…

Şehrin turist çekmesi için kale ve civarının trafik keşmekeşinden, dükkan önlerine park eden araçlardan arındırılması gerekir. Bu bölge tamamen küçük esnafın turizmden gelir elde edeceği hale dönüşmeli. Bedesten ve çevresine özel önem verilmeli…Eski Valimiz Muzaffer Dilek’in eski evlerin restoresi konusundaki hassasiyetinin yeni Valimizce de devamını diliyorum.
Çok eskiden kullanılan faytonlar turistlere hala ilgi çekici geldiğinden yeniden hayata geçirilebilir ve bu bölgede araç trafiği olmayacağından faytonlar kullanılabilir.

İnsanların sokaklarda uyduruk, hasır görünümlü plaj şemsiyeleri altında değil yeşillikler altında dinlenebileceği, dokuya uygun olarak dizayn edilmiş dinlenme alanları yapılmalı…

Afyon merkezinin kış aylarında üzerine çöken kirli hava kabusundan kurtulması şart.

Bu elbette doğal gaz ile bir ölçüde azalır ama bitmez. Zira şehir merkezi Bermuda şeytan üçgeni gibi dağlık bir alana sıkışmış halde. Hava sirkülasyonu az. Hıdırlık’tan ve mezarlıktan başka ağaçlık alan yok. Oysa şehrin havasını en iyi temizleyecek olan etkenlerden biri ağaçlardır. Ağaçlar şehrin ciğerleridir.

Sayın başkanımız pazaryeri ve otogar alanına yüksek binalar dikerek rüzgarı biraz daha kesmek yerine bu bölgeyi acilen büyük bir ormanlık alana dönüştürse şehri için çok önemli bir ciğer sağlamış olur. Kişiler gider eserleri kalır. Bu bölgenin zümrüt gibi ağaçlarla kaplı bir orman olduğunu hayal edin bir kez…Bence başkanın en büyük eseri bu olur. Örnek olarak gidip Londra Hyde parkı görmesini şiddetle öneririm. (Belki gitme şansı olmaz diye resim de koyayım en iyisi)

Uydukent bölgesi yüksekten bakıldığında düzenli bir bölge ama burada da ağaçlıklı alan yok.
Gazlıgöl yolundaki yağ fabrikası kaldırıldıktan sonra bu alanın ağaçlandırılması düşünülebilir.

Peki hepsi iyi de nereye yüksek binalar yapmalı? diye sorulursa…
İlle de yapmak gerekir mi diye soruyorum bende…Dünya kenti olmak gökdelenlere sahip olmakla eşdeğer midir ? Çok isteniyorsa TOKİ bölgesi düşünülebilir.

Şehir planlamaları neye göre ve ne için yapılmalı ?

Sadece Belediye borçlarını temizlemek, yeni gelir kapıları bulmak, ben yaptım oldu diyerek adını kocaman tabelalara yazdırmak, oy hırsızlığı yapmak için mi ?

Yoksa sağlıklı, hayat kalitesini arttıran, insanları mutlu eden, çevreyi koruyan, tarihi dokuya zarar vermeyen ama geleceği de kucaklamayı bilen çıkar amaçsız politikalar ile o şehirde yaşayan ve yaşamayı seçecek insanlar için mi?

Kentlerde, planlamanın demokratik bir denetim mekanizması ile kontrol altında tutulması mutlaka gerekli.
Belediye Meclisleri, İmar Komisyonları ve Sivil Toplum Örgütleri, makro planlardan mikro planlara kadar tüm mekanizmanın demokratik, katılımcı ve şeffaf bir yöntemle işlemesine çalışmalılar ki elli yıl sonra da birileri çıkıp bir zamanlar buralarda bir Utku heykeli vardı, acaba ne oldu diye sormasın.

Çiğdem Altınöz

edito Bu mail adresi spam botlara karşı korumalıdır, görebilmek için Javascript açık olmalıdır

AYTAM ilk kez toplandı

AYTAM SAĞLAM ADIMLARLA İLERLİYOR

ASFALTA TABELA VAR, ESKİ ESERE NE VAR?

HAYALİMDEKİ AFYONKARAHİSAR

Gelişen Afyonkarahisar

"Geçmişten Günümüze Afyonkarahisar" Fotoğraf Sergisi

"Geçmişten Günümüze Afyonkarahisar" Fotoğraf Sergisi

"Geçmişten Günümüze Afyonkarahisar" İsimli Fotoğraf Sergisi Açıldı

"Geçmişten Günümüze Afyonkarahisar" İsimli Fotoğraf Sergisi Açıldı

Afyonkarahisar Yerel Tarih Araştırmaları Merkezinden Açıklama

AYTAM Afyon’u tanıtacak

“Bir sözümüz olsun istedik”

Hiç destek almadık

2007’de açacağız

AVUKAT AİLENİN AFYON SEVGİSİ